Tegorocznemu Narodowemu Czytaniu dramatu Juliusza Słowackiego towarzyszyła historyczna wystawa w warszawskiej Kordegardzie zatytułowana „Balladyna” w teatrze. Już drugi raz wystawa teatralna gości w galerii przy Trakcie Królewskim. Pierwszą była ekspozycja poświęcona sztuce Stanisława Wyspiańskiego „Wesele” w Warszawie, prezentowana podczas Narodowego Czytania w 2017 roku. Kuratorem obydwu wystaw jest historyk i krytyk teatru Rafał Węgrzyniak. Wystawa zorganizowana została przez Narodowe Centrum Kultury we współpracy z Instytutem Teatralnym im. Zbigniewa Raszewskiego i Muzeum Teatralnym w Warszawie
Wernisaż „Balladyny” w teatrze miał miejsce 20 sierpnia 2020. Wystawa prezentuje różne nurty i stylistyki scenicznych realizacji dramatu Słowackiego. Zasięgiem czasowym obejmuje obecność sztuki w teatrze od drugiej połowy XIX wieku, gdy wystawiona została w 1868 w Teatrze Krakowskim przez Stanisława Koźmiana ze znakomitą Antoniną Hoffmann w roli Balladyny, po początek wieku XXI i ostatnie jej wystawienie w Warszawie, w Teatrze Narodowym w 2009 roku. W ujęciu chronologicznym prezentuje najciekawsze i najbardziej znaczące przedstawienia, ukazując jednocześnie różnorodność materiału dokumentacyjnego. I tak możemy zobaczyć archiwalne fotografie między innymi Antoniny Hoffmanowej, uznawanej za najwybitniejszą odtwórczynię Balladyny, Stanisławy Wysockiej, Ireny Eichlerówny z realizacji Juliusza Osterwy w Teatrze Narodowym z 1938, czy Anny Chodakowskiej z głośnego spektaklu Adama Hanuszkiewicza na tejże scenie z 1974. Na wystawie pokazano też projekty i zdjęcia scenografii oraz kostiumów wileńskiego malarza Ferdynanda Ruszczyca do inscenizacji dramatu w Teatrze Polskim w Warszawie w 1914, Karola Frycza z 1938, Tadeusza Kantora z podziemnego Teatru Niezależnego z 1943 i z 1974 w Bagateli, Andrzeja Pronaszki z krakowskiego Teatru im. Słowackiego z 1950 oraz Feliksa Krassowskiego z warszawskiego Teatru Ludowego, dla którego w 1961 poniekąd odtworzył dekoracje namalowane przez siebie w 1917 do kijowskiej Balladyny Wysockiej.
Poza fotografiami i projektami zaprezentowano w Kordegardzie dawne afisze teatralne i programy.
Mocnym akcentem wystawy w Kordegardzie jest obraz Wojciecha Gersona Balladyna z roku 1900, przedstawiający główną bohaterkę dramatu Słowackiego ze zjawami Aliny i Matki w tle. Balladyna ukazana przez Gersona jako postać tragiczna i wielowymiarowa, na dużym, liczącym 189 cm wysokości i 114 cm szerokości płótnie, utrzymanym w monochromatycznej barwie, w zderzeniu z pięknym, rubinowym kostiumem Balladyny z Teatru Narodowego z 2009 roku
Wojciech Gerson „Balladyna” kostium Balladyny z Teatru Narodowego
prowokuje do nowych interpretacji i dyskusji dotyczących wymowy, znaczenia i wagi dramatu Słowackiego dziś.
Warto dodać, że wystawę w Kordegardzie zaszczyciła swą obecnością pani prezydentowa Agata Kornhauser-Duda, która przyszła specjalnie na oprowadzanie kuratorskie, i po publicznym czytaniu dramatu poleciła ją wszystkim zainteresowanym, jako godną zobaczenia.
Może w przyszłym roku Narodowemu Czytaniu kolejnego dramatu, Moralności pani Dulskiej Gabrieli Zapolskiej, także będzie towarzyszyła wystawa o jego dziejach scenicznych w galerii Narodowego Centrum Kultury. Byłaby to dobra, nowa tradycja.
„Balladyna” w teatrze. Kurator wystawy: Rafał Węgrzyniak, współpraca Magdalena Kulesza. Organizatorzy: Narodowe Centrum Kultury, Instytut Teatralny i Muzeum Teatralne w Warszawie. Galeria Kordegarda w Warszawie, 20 sierpnia – 13 września 2020.
